05
Op de vloedlijn ligt de bakermat van onze supermarkt
De driehoek van U in je winkelmandje
Onze eerste ontmoeting met de plant ontvouwt zich in een onbekend en raadselachtig fenomeen en vond plaats met hoge snelheid over de Afsluitdijk. De geometrisch geordende basaltblokken verdwijnen onder een witte zweem van bloemenwolken.
Onderweg naar Terschelling voor een week veldonderzoek naar planten op het eiland kregen we op het eiland de gepaste introductie met de zeekool door eilander en ecoloog Piet Zumkehr. Tijdens een fietstocht langs de Waddenkust maakte Piet een stop op het fietspad van de basaltdijk. Tussen de blokken basalt groeien leerachtige grijs-groene koolbladeren met in het midden een soort dunne broccoli spruiten. Door de laatste dijkverzwaring heeft de zeekool zich sinds een jaar of tien geleden ook op het eiland kunnen vestigen.
De oorsprong van de zeekool ligt rondom de Middellandse Zee. Al 5000 jaar wordt zeekool verzameld langs de kust als bron van voedsel. De naam Crambe komt van het Grieks krambe en betekent snijden. En daarmee wordt de weinig poëtische menselijke relatie tot de plant onthuld. Het is al eeuwenlang een veel gegeten groente die voorziet in de dagelijkse levensbehoefte. De zeekool is in zekere zin de moeder van alle koolsoorten. Deze zoutminnende wilde koolsoort komt sinds 1925 voor in Nederland en werd voor het eerst waargenomen in Zeeland. De migratie van de zeekool richting Nederland werd mede mogelijk gemaakt door menselijke ingrepen aan de kust in de vorm van basaltblokken, die net als de landschappen die relateren aan de herkomst van de zeekool, warmte voor langere tijd kunnen vasthouden en zo een ideale omgeving vormen voor deze ingeburgerde plant.
Zwarte mosterd, raapzaad en wilde kool behoren tot dezelfde familie van de kruisbloemen (brassicaceae), het zijn tevens de drie voorouders van veel koolsoorten. Koolsoorten zoals rode kool, palmkool, spruiten, bloemkool, boerenkool of broccoli, zijn allemaal directe afstammelingen van de drie wilde planten die samen de Driehoek van U vormen. In de jaren dertig van de vorige eeuw deed Koreaans-Japanse botanicus, Woo Jang-choon onderzoek naar de evolutie en relaties tussen leden van het plantengeslacht Brassica. Zijn theorie, genaamd de Driehoek van U, stelt dat het DNA van deze drie voorouderlijke soorten van Brassica op natuurlijke wijze hebben gekruist. Uit deze kruisbestuiving zijn nieuwe planten ontstaan die onderling ook weer zijn gaan kruisen. Studies naar het DNA en eiwitten hebben deze theorie bevestigt. Wereldwijd vinden we tegenwoordig honderden gecultiveerde groentes die uit deze driehoeksrelatie zijn ontsproten.