04
Inheems/uitheems, exoot/adventief, cultivar/hybride of kruising

Gedurende de steeds warmer wordende zomers schieten weelderig rankende tomatenplanten langs de rivier tussen het gras omhoog. De zaden van kastomaten komen via het open riool in de rivieren terecht en kunnen met de warme temperaturen eenvoudig kiemen en volgroeide tomaten voortbrengen. Een hypergecultiveerde kastomaat staat op het punt zich in een nieuw landschap te vestigen — een verwilderde kastomaat in een biotoop van het Nederlands landschap. 

Zaden van de kastomaat zijn via ons spijsverteringskanaal in open water systemen ontsnapt en hebben groeiplaatsen gevonden langs grachten, uiterwaarden van rivieren en steeds vaker tussen de stoeptegels. Op genetisch niveau lijkt de kastomaat niet meer op de tomaat uit het Andes gebergte. Het is een ander soort plant geworden, die ook in de Flora van Nederland wordt genoemd, maar zijn status is al sinds zijn eerste vermelding in de flora ingedeeld als ‘niet-ingeburgerd’. Zouden we deze tomaat die lengtes kunnen bereiken van wel 150 meter als een invasieve exoot moeten beschouwen? Hoe moeten we hier mee omgaan? Is het niet klaarblijkelijk dat deze, uit een door de mens gedomineerd systeem, ontsnapte soort een eigen vorm van classificatie zou moeten krijgen? Met de komst van een nieuw besef van natuur, zou het niet wenselijk zijn om onze ideeën over classificatie te vernieuwen en niet uit te gaan van termen als inheems en uitheems, exoot of adventief, cultivar, hybride en kruising?

Op steeds meer plekken in Nederland lukt het de verwilderde kastomaat om nakomelingen te maken. De Onkruidenier kwam exemplaren tegen langs de Dommel in Eindhoven. Mede door de warme en zonnige zomer van 2018, lukte het de tomaten om zonder hulp van de mens rijp te worden en te vermeerderen. Deze tomaat, die zijn oorsprong heeft in het Andesgebergte en oorspronkelijk klein als een knikker en geel van kleur is, heeft zijn intrede gedaan in Europa in de 15e eeuw. Pas na de Tweede Wereldoorlog zijn we in Nederland verknocht geraakt aan deze bes. Inmiddels is de tomaat de meest gegeten groente ter wereld, volledig aangepast aan het kweken in de kas bij een constante temperatuur van 18 graden Celsius, een gedoseerde hoeveelheid water en wat voedingsstoffen.