Science Park, Amsterdam

Multispecies Living Room in 10 fases

Samen met Waag Future Lab ontwikkelden we de  Multispecies Living Room; een groeiend kunstwerk dat ons leert om ons bewust te worden van de veranderingen door de seizoenen heen. Hoe kunnen we ons aanpassen aan de uitdagingen van onze klimaatzone in de toekomst? Hoe maak je kennis met de lokale community van micro organismen die in extreme omstandigheden gedijen. Wat is je overlevingsstrategie wanneer je piepklein en niet waar te nemen bent voor het menselijk oog, in dit landschap wanneer het extreem warm en droog is, of juist koud en extreem nat?

De Onkruidenier gelooft dat ruimte geven aan de lokale multispecies community, vraagt om een andere houding en een manier van werken. Hoe bouwen we een relatie met onze leefomgeving op die niet is gebaseerd op onttrekken, maar juist op zorg dragen en wederkerigheid? Kun je iets toevoegen dat is gebaseerd op het huidige landschap en weer samensmelt met het landschap? De Multispecies Living Room vormt een plek voor het landschap én dat met de tijd opgaat in het landschap. 

Tijdens het project zijn tien manieren ontstaan om ruimte te maken voor een Multispecies Living Room waar iedereen ook zelf mee aan de slag kan. Deze eerste reeks is een uitnodiging om je actief te leren verhouden tot alle organismen in en om ons heen. Ga aan de slag en leer meebewegen met het lokale ecosysteem! 

Wil je meer over het project te weten komen?  Via deze link vind je het verslag van onze eerste Multispecies Living Room op het Science Park

01 Veldwerk

– Ga op veldwerk naar de plek waar je mee gaat werken of waarvoor je beslissingen mag nemen. 

Vraag je af, waar ben ik geland? 

Wanneer je een nieuw project start, ga op veldwerk verkenning naar de specifieke locatie om het desbetreffende landschap vanuit allerlei perspectieven te leren kennen. Tijdens het veldwerk maken we ruimte voor observatie. We zijn ontzettend gewend om vanuit ons hoofd te redeneren en ons op die manier tot het landschap te verhouden. Hoe kunnen we andere relaties opbouwen met een landschap?

02 Activeer je zintuigen

– Neem de tijd voor observatie en activeer je zintuigen. Ga zitten en luister. Wat is hier, wat was hier? Wat kan ik zien en wat niet? 

Welke oefeningen zijn er nodig om onszelf uit te dagen om niet alleen op een kwantitatieve manier naar het landschap te kijken, maar al onze zintuigen in te zetten en vanuit verschillende perspectieven te kijken. Welke ontdekkingen doe je dan? Deze oefeningen helpen je om je landschapssensibiliteit te vergroten door te observeren met al je zintuigen. 


Oefening 1 Waar ben ik geland?

Benodigdheden:
papier en pen

Voorbereiding
Verzamel bij voorkeur een (klein) groepje mensen om gezamenlijk de oefening uit te voeren en over in gesprek te gaan. Neem plaats in het landschap en pak de benodigdheden erbij. 

Oefening
In deze oefening proberen we ons te verhouden tot het omringende landschap door uit ons hoofd te gaan en ons te concentreren op het gebruik van onze zintuigen.

– Eerst verbinden we onszelf met de plek waar we zijn. Sluit je ogen en vraag jezelf af: ‘Waar ben je geland?’. Neem even de tijd om hierover na te denken en open vervolgens je ogen.

– Laat je op de grond zakken, hurk of ga zitten en maak het jezelf gemakkelijk. Doe alsof je neus, ogen en oren naar je vingertoppen zijn verplaatst en leg je vingers op de grond. Sluit je ogen en luister naar de zintuigen in je vingertoppen. Wat hoor, ruik of zie je met je vingers? Kun je textuur voelen? Wat gebeurt er in de lagen onder ons? Wat zijn volgens jou de leefomstandigheden van de micro-organismen die hier leven? 

– Open je ogen en pak papier en pen. Zoom in op de vierkante centimeter waar een van je vingers zat en teken dit landschap zo groot mogelijk op je bord. Schrijf drie woorden op die je gedachten en wat je voelt beschrijven. Observeer je afbeelding.

03 Historie

– Ga in gesprek met lokale bewoners en probeer achter de historie van dit gebied te komen. Hoe is deze plek veranderd? 

Hoe zijn plekken door de tijd heen ontstaan? Welke informatie in de vorm van verhalen en kennis kun je ontrafelen?

04 Micro organismen

– Sluit je ogen en activeer je verbeelding. Maak ook ruimte voor de niet zichtbare en allerkleinste microorganismen. Je kan het je misschien niet voorstellen, maar deze bevinden zich ook op je huid en in je lichaam. Hoe kunnen zij onderdeel worden van je plan?

Als mens zijn we in staat om ons in te leven in een fictief personage, wanneer we een boek lezen of een film kijken. Waarom zouden we ons dan niet ook in een landschap of in een onzichtbaar organisme kunnen inleven? Extremofielen komen in veel omgevingen voor, niet alleen in onze leefomgeving of in de bodem, maar ook op onze eigen huid en eigenlijk overal in onze eigen stofwisseling. Het zijn organismen die het volgende motto hebben: ‘ik overleef niet maar ik gedij onder deze extreme omstandigheden’. Extremofielen hebben de wonderlijke eigenschap zich te beschermen tegen schommelingen in hun leefomgeving. Ze zijn piepklein en onwaarneembaar voor het menselijk oog en dragen met trots de titel extremofiel. Kun jij je inleven in deze medebewoners? Wat zou jouw overlevingsstrategie zijn als het extreem warm, koud, droog, nat, zout of een combinatie hiervan is? Of stel, er is geen zuurstof omdat je zojuist bedolven bent onder een dikke laag asfalt? Hoe wonderlijk is het toch, dat deze micro-organismen mechanismen hebben gevonden om te overleven? Hoe doen ze dat toch? Kunnen we met hun leefwijze in contact komen?

Door middel van de volgende oefening proberen we ons voor te stellen hoe extremofielen eruit zouden kunnen zien en welk mechanisme ze bezitten om in extreme omstandigheden te gedijen. Hoe houden zij zich staande? Kunnen zij een leermeester zijn voor hoe we ons kunnen leren verhouden tot de toenemende extremen van onze klimaatzone? 

Oefening 2

Benodigdheden:
prints van extremofielen, papier en pen

Voorbereiding:
Verzamel bij voorkeur een (klein) groepje mensen om gezamenlijk de oefening uit te voeren en over in gesprek te gaan. Neem plaats in het landschap en pak de benodigdheden erbij. 

– Eerst kijken we naar de verschillende uitwendige huiden en hoe elk organisme zichzelf beschermt in de omgeving. Observeer alle drie de organismen en hun verschillende huiden. Wat valt je op? 
Met welk organisme voel je, je verbonden? 

– Pak je stift en probeer met een paar woorden te beschrijven wat voor soort huid je ziet en waarom je, je daarmee verbonden voelt. 

– Probeer je voor te stellen dat deze huid een nut of eigenschap heeft voor dit organisme, wat zou dat zijn?

– In het tweede deel van deze oefening gaan we kijken naar de vorm van je favoriete organisme. We proberen ons voor te stellen hoe het deel uitmaakt van dit specifieke landschap. Waar leeft het? 

– Hoe ziet deze leefomgeving eruit? Visualiseer onder welke extreme omstandigheden het gedijt.

– Tot slot kun je, je gedachten met de groep delen. Zouden deze organismen met elkaar verbonden kunnen zijn in één ecosysteem? Zouden jullie vrienden, buren of zelfs familie kunnen zijn? Of is er rivaliteit?

05 Uitdagingen

Sta stil en reflecteer op de uitdagingen van deze plek. Worden deze uitdagingen groter in de toekomst? Of zullen er andere uitdagingen bijkomen? 


Onze leefomgeving heeft te maken met steeds groter wordende extremen als hittestress, droogte, piek neerslag en gebrek aan biodiversiteit. Vanwege de grote hoeveelheid dichte bebouwing van veelal harde materialen als beton, is de gevoelstemperatuur in de stedelijke omgeving nog veel hoger dan de werkelijke temperatuur. De gebouwen weerkaatsen als spiegels en houden de warmte vast. Hittestress is een groter wordend probleem in Nederland. Met het snel opschuivende klimaat van 13 meter per dag naar het noorden wordt de mediterranisering van Nederland een steeds reëler scenario. Hoe kunnen we plekken van luwte, bescherming en beschutting verzorgen waarin allerlei organismen zich kunnen handhaven en terugtrekken? Waar vocht vastgehouden kan worden door bedekking en daarmee een vruchtbare bodem kan ontstaan die vanuit sponswerking water kan opnemen in plaats van water laat wegstromen ten tijde van piek regenval.

06 Elementen

Hoe ben je blootgesteld aan de elementen wind, zon, neerslag en temperatuur? Gebruik je huid als meetinstrument om te voelen wat nodig is. Is het verkoeling, schaduw, beschutting of een combinatie? 
Door onze huid staan we constant in contact met onze omgeving en allerlei andere organismen. De hitte eilanden in de stad en het gebrek aan beschutting deed ons realiseren dat onze huid zoals deze nu functioneert, niet genoeg bescherming biedt. Wanneer we focussen op de huid, wat is dan een ‘Multispecies skin’ die we kunnen exploreren? Wat voor ‘skins’ hebben we nodig om onszelf te beschermen in extreme omstandigheden? Welke materialen kunnen ons hierbij helpen?

07 Lokale actoren

Werk met de lokale actoren en hun materialiteit. Welk materiaal voelt zich hier thuis en hoe kun je er mee samenwerken?  

Onderzoek diverse materialen die voorkomen op jouw gekozen plek. En experimenteer met materialen die je kunt inbrengen in het ecosysteem. Hoe gaan deze materialen een nieuwe interactie aan met het landschap en worden ze onderdeel van deze ecologie? Hoe brengen deze materialen de Multispecies Living Room tot leven?

08 Instructies

Stel jezelf open voor de instructies van de meer-dan-menselijken. Kies een locatie. Activeer deze plek samen met de community van alle levende organismen. Hoe leer je van elkaar en wat ontbreekt er?  Breng hier de benodigde verkoeling, schaduw, beschutting aan waar alle organismen van kunnen profiteren. 

‘Connecting body and landscape in a material flow’

Door middel van de workshop Multispecies Patchwork ontwikkelen je collectief verschillende stoffen cocons die onze lichamen en de kleinste micro-organismen in het landschap met elkaar verbinden. De cocons zullen met de tijd zelf microklimaten worden vol met leven. Door een cocon te maken, zoomen we in op de extremofielen en tegelijkertijd is een cocon een uitvergroting die de ambiguïteit laat zien van een micro-organisme, en ons metabolisme, zoals ons ademhalingsstelsel of darmstelsel. We werken met duurzame materialen, stoffen en assembleren deze tot de coconvormige objecten waarin hitte- droogteminnende planten kunnen groeien als kamerplanten van de Multispecies Living Room. Elk materiaal vertelt een verhaal over het ecosysteem waarvan we deel uitmaken. 

Voor de workshop die de Onkruidenier verzorgde werden diverse lappen jute gekleurd met meekrap en naaien we deze handmatig aan elkaar tot een patchwork. Vervolgens naaien we deze lappen en vormen we cocons. Zoek (zoveel mogelijk) veel organisch materiaal dat je kunt gebruiken om de cocons mee te vullen. Deze gevulde objecten, plaatsen we in het landschap in een compositie. Door het zaaien we een hittebestendige zadenmix, bijvoorbeeld bestaande uit vlas, mosterd, huttentut en klaproos kun je je Multispecies Living Room een boost geven.

09 Jaargetijden

Kom terug, neem plaats en zie de plek veranderen door de tijd en seizoenen heen. Ervaar de woonkamer gedurende verschillende jaargetijden. Wie woont er? Noteer je bevindingen.

In de Multispecies Living Room leren we hoe we door middel van samenwerking ons collectief kunnen leren verhouden tot de uitdagingen van onze leefomgeving. Met hands-on technieken kun je de zintuigen activeren, of het maken van een verfbad, het gebruik van natuurlijke materialen zoals jute, meekrap en bladeren, kan een plek tot stand komen waar mens en meer dan menselijke organismen samenkomen. Het bedekken van de bodem door middel van de cocon vormige objecten heeft direct een succes dat met het blote oog te zien is. Elke keer dat je terugkomt zien we dat vocht wordt vastgehouden en schaduw wordt geboden door de cocons, waardoor planten de ruimte krijgen om te ontkiemen, insecten hun schuilplaats vinden en zich andere kostgangers zullen vestigen. We vinden kiemen, pissebedden, vochtige grond, skeletjes, afgeknabbelde bladeren en zien planten groeien in de beschutting van de cocons. Na verloop van tijd begint het jute al af te breken en zo is de Multispecies Living Room een plek voor en met het landschap dat weer in zichzelf op zal gaan.

10 wederkerigheid

Welke nieuwe relaties ga jij aan met deze plek die voortkomt uit zorg en wederkerigheid? 

Het onderzoek naar de Multispecies Living Room heeft de Onkruidenier vele nieuwe inzichten gegeven. Door te luisteren naar het landschap en samen te werken kreeg Multispecies Living Room haar vorm en door de woonkamer te blijven bezoeken, leerden we hoe het functioneert in het landschap en in verschillende weersomstandigheden. We maakten lange periodes van droogte mee en periodes van extreme regenval. De Multispecies Living Room kon meebewegen met deze verschillende weersomstandigheden.