Mare Memoria – Floriade
In de bodem van het Floriadeterrein verkeren ontelbare micro organismen in een andere realiteit: een zilte fantoom zee. De micro organismen, ook wel diatomeeën genoemd, denken nog altijd in de Zuiderzee te leven, terwijl dit gebied al 90 jaar lang is afgesloten van de Waddenzee.
In het werk Mare Memoria neemt de Onkruidenier het publiek mee in de wereld van deze organismen en verbeeldt het collectief de verborgen aanwezigheid van de zee. Met een locatie specifiek nieuw werk bevragen de kunstenaars tevens de manier waarop we in Nederland continu het water beheersen door middel van het controleren en meten van het waterpeil. Hoe verhouden we ons eigenlijk tot de manier waarop we continu aan het NAP refereren, hoe we met woorden, letters en cijfers de wereld om ons heen duiden in een taal waarmee we denken de natuur te kunnen doorgronden? Ze stellen daar tegenover een alternatief perspectief voor. Kunnen geur, kleur en verschillende materialiteiten ons ondersteunen om op een zintuiglijke wijze onze leefomgeving te ervaren? Kan ons lichaam weer als een meetlat dienen in hoe we ons tot het landschap verhouden?
In het artistieke onderzoek is de Onkruidenier geïnteresseerd geraakt in de dynamiek van geur. Een geur die maar moeilijk te omschrijven is, maar heel herkenbaar, is de geur van de zee. Deze geur blijkt nu een belangrijke rol te spelen in het terugdringen van de gevolgen van de klimaatverandering. Wetenschappers hebben ontdekt dat ‘de geur van de zee’ wordt veroorzaakt door een piepklein organisme dat zo overvloedig aanwezig is dat het een significant effect heeft op het klimaat van de planeet door de grote hoeveelheden zwavelgassen die ze produceren. Eén van die gassen, dimethylsulfide of DMS, herkennen we als de geur van de zee.
We spraken geurkunstenaar Frank Bloem, die ons meenam in zijn onderzoek naar de rol van geur in onze leefomgeving. Hij vertelde ons dat de geur van zwavel niet alleen verbonden is aan de zee, maar ook aan spruitjes of rozenblaadjes. De kolen familie heeft zijn oorsprong aan de kust. Daar groeit een gemeenschappelijke voorouder: de zeekool. Wellicht dragen koolsoorten de zwavelverbinding nog als zilt geheugen bij zich. Maar zwavel is ook belangrijk in gips of kalk verbindingen die we terugvinden in de muren van onze huizen, maar ook in de schelpen van zee organismen.
In het onderzoek kwam de Onkruidenier ook in contact met een wetenschapper die al jaren naar slib kijkt. Bentisch ecoloog Harm van der Geest omschrijft het gevoel waarin de micro organismen zich bevinden als in een pot haargel; omsloten door extreem grote waterstofmoleculen, die veel groter zijn dan zichzelf. De Onkruidenier verbeeldt deze realiteit door middel van geur-gels die de fantoomzee activeren door middel van geuren die we in samenwerking met Frank Bloem samenstellen.
Met de installatie Mare Memoria toont de Onkruidenier bovendien diverse elementen die met dit zoete en zilte ecosysteem verbonden zijn. In een wereld waar de zeespiegel stijgt en de bodem onder onze voeten daalt, bevraagt de Onkruidenier hoe we ons als mens hiertoe kunnen verhouden. Kunnen we ons leren aanpassen aan het veranderende landschap in plaats van andersom? Kunnen wij, net als die micro organismen een zilt geheugen opwekken in ons lichaam? Mare Memoria activeert de zilte herinnering van de organismen in het slib en speculeert zo over toekomstscenario’s voor de mens.
De installatie van verschillende meetlatten creëert de suggestie van een meetbaar en controleerbaar landschap. Als een duimstok zigzagt het werk door Utopia. Het doet eveneens denken aan de verschillende hoogtes van golven die aan land komen en afbreken op de kustlijn. In de meetlatten zelf zijn allerlei kleuren en objecten verwerkt. Het maakt visueel welke onderdelen, geuren en vormen onderdeel zijn van het SWEET – SWEAT ecosysteem en vormt daarmee een beeldende reeks associaties en vertellingen. Waar kunnen wij de zee allemaal in terug vinden?
