01
Althea officinalis

In 2016 is het precies 100 jaar geleden  dat in Amsterdam Noord een grote dijkdoorbraak het veenlandschap van Waterland liet overstromen. De overstroming van 1916 was tot een paar jaar terug  een naamloze stormvloed, maar heeft in het herdenkingsjaar van 2016  de naam Waterlandse Vloed gekregen. De Zuiderzee barstte uit haar voegen en liet een spoor van vernieling achter. Maanden lang stonden weilanden onder water. Om de herinnering aan deze doorbraak tastbaar terug te vinden in het Waterlandse landschap, begon de Onkruidenier een zoektocht naar het zout van de vloed. Kunnen we het Zuiderzeezout van 100 jaar geleden nog terugvinden? En welke zoutminnende planten indiceren het zout in het landschap?

Om zoutminnende plantensoorten te vinden zijn we op expeditie gegaan met wetenschapper en bioloog Claud Biemans langs de Durgerdammerdijk in Amsterdam Noord. Claud heeft in het verleden wel tellingen van plantensoorten gedaan in dit gebied voor Floron en nam ons graag mee op pad. Tijdens de verkenningen met Claud troffen we de echte heemst aan ter hoogte van de Durgerdammerdijk 114. Hoe komt deze verloren en eenzame heemst aan zout? En weet de plant zich staande te houden in een strak groen talud van gemaaid gras? De standplaats van onze vondst gaf aanleiding voor meer vragen dan antwoorden. 

De heemst plant werd een belangrijke stop tijdens expedities op de fiets in Waterland. De bewoner van het huis op de Durgerdammerdijk 114 raakte nieuwsgierig waarom we telkens bij ‘haar’ plant stopten. We raakten aan de praat met de  dame van bijna honderd jaar oud en zo lang ze zich kon herinneren ontfermt ze zich over de heemst plant. Ze weet precies wanneer de maaimachine van de gemeente langskomt en zorgt er sinds jaar en dag voor dat de plant niet wordt weggemaaid. Door deze band tussen de heemst en deze dame kunnen we de plant tussen het gras in de dijk nog aantreffen. 

De zilte invloed van de zee reikt veel verder dan we veronderstellen. In de overgang tussen water en land ontmoeten zoet- en zoutwater systemen elkaar. Hier is het brak. De perfecte leefomgeving voor de heemst, die ervan houdt om te groeien in brakke rietmoerassen. Deze brakke watersystemen raken uitgestorven in het Nederlandse landschap; een mengvorm waar de invloed van de zee met haar getijden zijn gereduceerd tot harde grenzen in de vorm van dijken, dammen of waterkeringen. 

Wanneer je kijkt naar de verspreiding van heemst in Nederland, dan worden er veel waarnemingen genoteerd in Zeeland en langs de kust. De heemst, die in het Engels ook wel marshmallow heet, is een indicator van zout in de bodem. Na de vloed in Waterland zijn exemplaren van heemst ook aangetroffen in Waterland. Vooral langs de oude zeedijk in Durgerdam en aan de kant van het Noordhollandsch Kanaal zijn veel exemplaren gevonden. 

De heemst hoort bij de kaasjeskruidfamilie. De bloemen in deze familie zijn heel herkenbaar, ze lijken op die van stokrozen.  De bladeren zijn zacht, harig en hebben een groengrijsachtige gloed. De plant groeit bossig uit en wordt iets meer dan een meter hoog. De roze bloemen zien er licht en uitgebleekt uit. 

Recept voor marsh-mallows

Volledig gegrepen door de Engelse naam van de heemst begon een zoektocht naar de herkomst van de marshmallow. Dit bracht ons terug naar de tijden van de Egyptenaren, die de wortels van de heemst verzamelden langs de ziltige Nijloevers.  Het sap uit de wortels van de heemst werd gewonnen door ze te stampen. Vervolgens werd dit heemstwortelsap gemengd met eiwit en honing. De heemst werkt als een bindmiddel maar bevordert ook spijsvertering doordat het verzachtend werkt op je slijmvliezen in maag en darmen. 

Voorbereidingstijd: 10 min.
Bereidingstijd: 30 min.

Ingrediënten:
– 75 ml water
– 125 gr suiker
– 75 gr glucose
– 1 eiwit
– 3 eetlepels heemstwortelpoeder
– poedersuiker en maizena

Instructies:
1. Kook het water met suiker en glucose totdat het mengsel helder is.
2. Wanneer het mengsel aan de kook is, begin je met het stijfkloppen van het eiwit, totdat er mooie eiwit bergjes ontstaan.
3. Blijf het eiwit goed doorkloppen met een staafmixer, terwijl je het hete suikerwater mengsel toevoegt en ga hiermee door totdat het mengsel is afgekoeld tot lichaamstemperatuur.
4. Meng de heemstwortelpoeder met een klein scheutje water en roer het goed door tot een stevig papje is ontstaan.
5. Vervolgens meng je de heemstwortel bij het opgeklopte eiwitmengsel.
6. Doe het mengsel in een puntzak.
7. Bestrooi een bakplaat meng een laag poedersuiker en maïzena.
8. Vervolgens spuit je kleine toetjes van het mengsel op de bakplaat.
9. Laat de toefjes enkele uren opstijven.