09
Cichorium intybus
wilde cichorei
In de berm kun je de meest waardevolle vondsten tegenkomen. Indien de berm niet te vaak wordt gemaaid, is het één van de favoriete struinplekken voor een Onkruidenier. Bermen bedienen niet alleen de mens, maar vormen ook een route waar planten zich langs verspreiden. Een echte bermplant is de wilde cichorei of ‘wegenwachter‘. Deze volksnaam verwijst naar het gedrag van de plant om zich in grote getale in bermen langs (auto)wegen te verspreiden. Met haar imposante wolken van helderblauwe bloemen is het een lust voor het oog.
De cichorei kent veelzijdige toepassingen en de gehele plant is eetbaar. Het jonge blad is bruikbaar in salade of als gestoofde groente. De wortels zijn een bron van de stof inuline waarnaar momenteel veel onderzoek wordt gedaan om als vervanger van kristalsuiker toe te passen. Tevens zijn de wortels bruikbaar voor het maken van koffiesurrogaat en het opkweken van witlof. De blauwe bloemen zijn eetbaar en de knopjes kunnen in zuur worden ingelegd. De wilde cichorei (Cichorium intybus) heeft geleid tot vele gekweekte variëteiten zoals: koffiecichorei, roodlof, witlof, groenlof en andijvie.
Rond 1770 kwam de productie van peekoffie in cichoriefabrieken op gang in Groningen. In de stad waren verschillende cichoreimolens die de wortels brandden en vermaalden tot een donkerbruin poeder. Door de tijd heen is cichorei een plant geweest om de schaarste aan koffie aan te vullen of deels te vervangen. Ten tijden van de Tweede Wereldoorlog raakten veel voorraden koffie en thee op. Zo komt cichorei in 1941 als surrogaatkoffie op de markt. Het product bestaat voor het grootste deel uit gerst waaraan een mengsel van erwten, veldbonen, cichorei, eikels en tulpenbollen zijn toegevoegd. Al in de 19e eeuw kwam het vaker voor dat in tijden van schaarste, echte koffie vermengd werd met koffiesurrogaat, vaak van cichorei. Deze koffie was dan niet zuiver en daar komt dan ook de uitdrukking ‘dat is geen zuivere koffie’ vandaan.
De wortels van de cichorei kun je ook zelf gebruiken voor het maken van surrogaatkoffie. Om deze drank te maken graaf je de dikke wortels uit. Spoel de wortel goed af, maar je hoeft ze niet te schillen. Vervolgens kun je de wortel in kleine stukjes hakken en bij matige warmte laten drogen. Vervolgens kun je de stukjes wortel roosteren in de oven of in de pan. In een koffiebonenmaler kun je vervolgens de stukjes wortel vermalen. Om de drank te maken doe je een theelepel vermalen wortelpoeder in een kopje en giet je er kokend water op.